Onder de term ‘sociaal domein’ verstaan we alle inspanningen die de gemeente verricht rond werk, participatie en zelfredzaamheid, zorg en jeugd, op basis van de Wmo 2015, de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening.
De Wet Toelating Zorgaanbieders (WTZA) moet het gemeenten makkelijker maken om “zorgcowboys” aan te pakken en meer grip te krijgen op (malafide) zorgaanbieders. Dat vereist dat gemeenten zowel contractmanagement als toezicht en handhaving moeten aanscherpen. Anders gaat zorgfraude onverminderd verder.
Elk jaar wordt meer dan zeshonderd keer alarm geslagen. De schade bedraagt jaarlijks minimaal honderd miljoen euro. Fraude, die een forse wissel trekt op de begroting van gemeenten.
Zorgcowboys laten zich niet afschrikken door een handvol wettelijke regels. De verplichting tot transparantie garandeert niet dat zij informatie overdragen die ook bijdraagt aan juist inzicht. Al helemaal niet als de zorgaanbieder iets te verbergen heeft en er grote financiële belangen op het spel staan.
Gemeenten moeten daarom ook kijken naar andere aspecten van zorgaanbieders:
- Is de organisatiestructuur helder?
- Wordt het zicht op eigendom, kosten en rendementen vertroebeld door een ingewikkeld netwerk van BV’s en onderaannemers?
- Wie trekt er op de achtergrond daadwerkelijk aan de touwtjes?
- Wat is de impact van een bestuurswissel bij de zorgleverancier vlak na de afsluiting van het contract met de gemeente?
- Wat als personen of bedrijven verweven zijn met andere entiteiten in totaal andere sectoren?
- Wat als er sprake is van ongebruikelijk hoge winsten, lage loonratio etc.
Dit soort indicatoren blijven dikwijls onderbelicht. De zorgaanbieder wordt meestal, maar beperkt doorgelicht wanneer er contract wordt afgesloten. Als het papierwerk is afgerond, wordt doorgaans niet meer structureel gemonitord wat er daarna gebeurt en hoe een zorgaanbieder zich verder ontwikkelt. Proactief contractmanagement kan nochtans problemen voorkomen.
Monitoring van zorgaanbieders gebeurt willekeurig en reactief. Financiële informatie opvragen gaat veelal in goed vertrouwen, terwijl raadpleging en combinatie van openbare bronnen en databanken nog maar mondjesmaat gebeurt. Expertise ontbreekt om informatie op een juiste manier te interpreteren en om vervolgens de juiste vragen te kunnen stellen.
Er is weinig ruimte in het overvolle takenpakket van gemeenten. Toezicht en handhaving zijn complex en tijdrovend. De koppeling met contractmanagement is evident. In het geval van zorgfraude hebben deze beide rollen elkaar hard nodig.